Gouache – chất màu độc đáo góp phần tạo nên sự thành công cho những bộ phim hoạt hình nổi tiếng của Studio Ghibli hay hãng phim Walt Disney. Rực rỡ nhưng mờ đục, linh hoạt nhưng đầy thách thức, gouache mang đến vô vàn khả năng sáng tạo cho nghệ sĩ. Cùng khám phá lịch sử, đặc tính và ứng dụng của gouache trong thế giới nghệ thuật!
Hành trình sắc màu – Từ bản thảo Trung cổ đến hội họa đương đại
Các phiên bản sớm nhất của Gouache được tìm thấy vào thời Ai Cập cổ đại, với các nguyên liệu từ mật ong và nhựa cây tuyết yến. Gouache cũng được dùng ở thời Trung cổ với mô tả như một loại “màu nước”, thường được các họa sĩ minh họa bản thảo sử dụng vẽ những hình ảnh sống động trên nền giấy da. Đến thế kỷ 18-19, gouache trở thành công cụ đắc lực của nghệ sĩ thiết kế đồ họa và tranh minh họa. Những bậc thầy như Henri Matisse và Marc Chagall cũng chọn chất liệu này để sáng tạo nên những kiệt tác giàu cảm xúc. Cho đến ngày nay, gouache tiếp tục là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai theo đuổi nghệ thuật.
Điều gì tạo nên vẻ đẹp của gouache?
Gouache mang trong mình sự hòa trộn hoàn hảo giữa sắc tố đậm đặc và chất kết dính tự nhiên từ nhựa cây lành tính – gum arabic. Điều khiến nó khác biệt với màu nước chính là chất làm đục (opacifier) – thường là titanium dioxide hoặc phấn trắng, giúp màu sắc trở nên dày, mờ và có độ che phủ mạnh mẽ. Mỗi nét cọ như được phủ một lớp nhung mịn, tạo hiệu ứng đặc trưng mà khó có chất màu nào khác có thể thay thế.
Gouache thường được ví như sự kết hợp giữa màu nước và tempera – loại màu vẽ truyền thống sử dụng sắc tố pha với lòng đỏ trứng, được sử dụng rộng rãi trong nghệ thuật Byzantine và thời kỳ Phục Hưng nhờ độ bền cao và khả năng khô nhanh. Tuy nhiên, khác với tempera có bề mặt hơi cứng và khó chỉnh sửa sau khi khô, gouache mềm mại hơn, có thể tái kích hoạt bằng nước để tiếp tục điều chỉnh tác phẩm.
Ưu và nhược điểm của gouache
Gouache không chỉ đẹp mà còn rất linh hoạt. Nó có thể tạo ra những lớp màu phẳng hoàn hảo, nhưng cũng có thể hòa trộn để tạo hiệu ứng mềm mại. Màu sắc tươi sáng, độ che phủ cao, dễ dàng chỉnh sửa – tất cả khiến gouache trở thành lựa chọn lý tưởng cho minh họa, sketchbook và nghệ thuật đồ họa.
Tuy nhiên, chất màu này cũng có những giới hạn. Vì có gốc nước nên gouache không chống nước, dễ bị lem nếu tiếp xúc với độ ẩm. Khi khô, màu có thể trở nên nhạt hơn hoặc không đồng đều nếu tô quá dày. Nhưng chính những đặc tính này lại tạo nên sự cuốn hút của gouache – một chất màu giàu cảm xúc, luôn đòi hỏi sự kiên nhẫn và tinh tế từ người họa sĩ.
Acrylic gouache – Sự tiến hóa của sắc màu
Nếu gouache truyền thống là sự kết hợp giữa màu nước và tempera, thì acrylic gouache chính là phiên bản hiện đại, bền bỉ hơn với độ nhám tương tự. Với thành phần chứa chất kết dính acrylic, màu khô nhanh, bền chắc và đặc biệt chống nước hoàn toàn khi khô. Điều này mở ra khả năng sáng tạo vô tận trên nhiều chất liệu như giấy, vải, gỗ, nhựa mà không lo màu bị phai hay lem.
Acrylic gouache phù hợp cho tranh trang trí và các tác phẩm yêu cầu độ bền cao. Tuy nhiên vì khô nhanh và không thể tái kích hoạt bằng nước, chúng đòi hỏi họa sĩ phải làm việc tốc độ và khéo léo hơn.
Dấu ấn của gouache trong nghệ thuật đương đại
Gouache là chất liệu yêu thích của các họa sĩ minh họa, nhà thiết kế và họa sĩ truyện tranh, bởi khả năng tạo ra những mảng màu rực rỡ nhưng vẫn mềm mại. Chúng cũng thường xuyên hiện diện trong các dòng sketchbook, journal, sách tranh minh họa cho thiếu nhi – nơi nghệ sĩ có thể tự do ghi lại cảm xúc bằng sắc màu.
Nhiều nhà làm phim hoạt hình lựa chọn gouache để tạo nên những thước phim mang bối cảnh huyền ảo. Mary Blair – người đứng sau giúp Disney định hình phong cách thị giác cho Cinderella, Peter Pan và Alice in Wonderland, sử dụng gouache để tạo nên những bản phác thảo giàu cảm xúc. Eyvind Earle – họa sĩ tạo hình cho Sleeping Beauty, cũng sử dụng gouache để vẽ nền cảnh fantasy với độ sắc nét và màu sắc sâu.
Trong khi đó, acrylic gouache lại là lựa chọn lý tưởng cho tranh tường, thiết kế đồ họa, DIY và vẽ trên nhiều chất liệu khác nhau. Sự bền bỉ từ chất liệu màu giúp tác phẩm tồn tại lâu dài, không lo phai nhạt theo thời gian.
Bảo quản màu gouache: Những phương pháp lưu giữ sắc màu bền lâu
Đối với màu trong tuýp
Dù gouache là chất màu gốc nước, nhưng để duy trì chất lượng màu tốt nhất bạn cũng cần lưu ý bảo quản đúng cách. Đối với màu gouache trong tuýp, sau khi sử dụng, cần lau sạch miệng tuýp để tránh màu bị khô cứng, làm tắc nghẽn. Nếu màu bị đông cứng, bạn có thể nhỏ một ít nước hoặc sử dụng chai xịt giữ ẩm và bảo quản chuyên dụng để phục hồi. Khi pha màu trên palette, nên đậy kín hộp hoặc dùng palette có nắp đậy để giữ ẩm cho màu.
Đối với màu đã khô trên palette
Với gouache đã khô trên palette, bạn có thể tái kích hoạt bằng nước, nhưng nên dùng bình xịt sương thay vì chấm nước trực tiếp để tránh làm màu bị loãng quá mức. Nếu bạn sử dụng acrylic gouache, cần vệ sinh palette và cọ ngay sau khi vẽ bởi màu sẽ không thể tái kích hoạt. Bằng cách bảo quản màu đúng cách, bạn có thể kéo dài tuổi thọ của họa cụ và đảm bảo mỗi lần sáng tạo đều đạt được hiệu quả tối ưu.
Tranh gouache tuy sở hữu chất màu đậm, lì và giàu biểu cảm, nhưng lại rất nhạy với nước và cọ xát, vì thế cần được bảo quản cẩn thận. Khác với màu nước hay màu acrylic, tranh gouache không nên xịt fixative (chất cố định) phổ thông vì dễ gây đổi màu hoặc làm mờ bề mặt. Nếu cần, nên sử dụng loại fixative chuyên dụng cho gouache và luôn thử trước trên bản nháp. Tranh nên được giữ phẳng, lót bằng giấy glassine chống bám màu, tránh cuộn lại hay để vật dụng chạm trực tiếp.
Lưu giữ tranh trong môi trường khô ráo, tránh ẩm và ánh sáng mạnh kéo dài vì màu gouache có thể phai theo thời gian nếu không phải loại màu kháng sáng. Khi trưng bày, nên đóng khung tranh bằng kính chống chói hoặc kính UV để bảo vệ khỏi bụi, ẩm và tia sáng gây hại. Nếu cần lưu trữ dài hạn, bạn nên scan bản kỹ thuật số kèm lưu bản gốc trong hộp cứng có lót chống ẩm.
Bạn sẽ kể câu chuyện nghệ thuật của mình thế nào?
Gouache và acrylic gouache không chỉ là màu vẽ, mà còn là những người bạn đồng hành trên hành trình sáng tạo. Nếu bạn yêu thích sự mềm mại, dễ chỉnh sửa và có thể quay lại điều chỉnh tác phẩm, gouache truyền thống sẽ là lựa chọn hoàn hảo. Nhưng nếu bạn cần một chất liệu bền chắc, chống nước và đa dụng hơn, acrylic gouache sẽ mở ra thế giới nghệ thuật rộng lớn hơn.
Dù chọn loại màu nào, điều quan trọng nhất vẫn là cách bạn sử dụng nó để kể câu chuyện của riêng mình. Vì hội họa không chỉ là màu sắc, mà còn là cảm xúc và tâm hồn của người nghệ sĩ.
Tham gia khóa học màu Gouache cùng Chao để cọ vẽ của bạn được vẽ nên những bức tranh rực rỡ nhé!
Content: Minh Thúy
