Nếu có một cái tên vang vọng trong thế giới tranh khắc gỗ Nhật Bản, đó chính là Katsushika Hokusai (1760-1849). Ông không chỉ là một họa sĩ, mà còn là một người kể chuyện bằng hình ảnh, một nhà thơ của sắc màu và đường nét. Mỗi tác phẩm của Hokusai như một giai điệu vang vọng từ quá khứ, truyền tải cảm xúc, triết lý và vẻ đẹp của thiên nhiên Nhật Bản.
1. Hokusai: Cuộc đời đầy đam mê và khát vọng
Hokusai sinh ra tại Edo (nay là Tokyo) vào năm 1760, một thời kỳ Nhật Bản còn chìm đắm trong những chuẩn mực khắt khe của xã hội phong kiến. Ngay từ nhỏ, ông đã thể hiện niềm say mê hội họa, bắt đầu con đường nghệ thuật dưới sự dìu dắt của Katsukawa Shunshō, bậc thầy của dòng tranh Ukiyo-e. Cuộc đời của Hokusai là một chuỗi những thay đổi, không ngừng tìm tòi, đổi mới và hoàn thiện bản thân. Ông sử dụng nhiều bút danh khác nhau, như một cách để đánh dấu từng giai đoạn nghệ thuật trong cuộc đời mình.
Đối với Hokusai, hội họa không chỉ là công việc, mà là hơi thở, là sự sống. Ngay cả ở tuổi 70, ông vẫn tiếp tục vẽ, khao khát được sống thêm vài chục năm nữa để có thể đạt đến đỉnh cao nghệ thuật.
“Cho đến năm 73 tuổi, tôi đã học hỏi về tự nhiên. Nếu Thượng Đế cho tôi thêm 5 năm, tôi chắc chắn sẽ trở thành một họa sĩ thực thụ” – Katsushika Hokusai
2. Kỹ thuật khắc gỗ Ukiyo-e – Sự kết hợp tinh tế giữa truyền thống và sáng tạo
Tranh khắc gỗ Ukiyo-e của Hokusai là sự kết tinh của tay nghề tinh xảo và tư duy nghệ thuật độc đáo. Ukiyo-e, nghĩa là “bức tranh của thế giới nổi”, mô tả những cảnh quan thiên nhiên, đời sống hàng ngày và những câu chuyện huyền thoại. Hokusai sử dụng những đường nét sắc sảo, bố cục táo bạo và màu sắc tinh tế để tạo nên chiều sâu và cảm xúc trong tranh của mình.
Quá trình sáng tạo một bức tranh Ukiyo-e đòi hỏi sự phối hợp của nhiều nghệ nhân. Đầu tiên, Hokusai vẽ bản thảo trên giấy, sau đó thợ khắc sẽ chạm khắc bức vẽ lên các tấm gỗ. Mỗi tấm gỗ đại diện cho một lớp màu trong tranh. Khi in, các màu sắc được chồng lên nhau, tạo nên sự hài hòa tinh tế. Điều đặc biệt ở Hokusai là khả năng khai thác tối đa kỹ thuật in màu, sử dụng các lớp chồng màu khéo léo để tạo ra hiệu ứng ánh sáng và chiều sâu ấn tượng.
3. Sóng lừng ngoài khơi Kanagawa – Biểu tượng bất tử của nghệ thuật Nhật Bản
Bức tranh nổi tiếng nhất của Hokusai, Sóng lừng ngoài khơi Kanagawa, không đơn thuần chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một biểu tượng văn hóa. Những con sóng dữ dội cuộn trào như những móng vuốt khổng lồ, đe dọa nuốt chửng những chiếc thuyền bé nhỏ. Tuy nhiên, giữa cảnh tượng dữ dội ấy, núi Phú Sĩ vẫn đứng sừng sững, trầm mặc và uy nghi. Bức tranh này không chỉ nói về thiên nhiên, mà còn là một ẩn dụ về sự kiên cường của con người trước sóng gió cuộc đời.
So với những họa sĩ đương thời, Hokusai phá vỡ quy tắc truyền thống bằng việc nhấn mạnh động lực và năng lượng trong tranh. Trong khi các họa sĩ Ukiyo-e khác tập trung vào chân dung mỹ nhân hoặc cảnh sinh hoạt thường ngày, Hokusai hướng tới những khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và sự giao thoa giữa con người với vũ trụ.
4. Ba mươi sáu cảnh núi Phú Sĩ: Một bản tình ca dành cho thiên nhiên
Bộ tranh Ba mươi sáu cảnh núi Phú Sĩ là minh chứng cho tình yêu sâu sắc của Hokusai dành cho ngọn núi thiêng liêng này. Trong mỗi bức tranh, Phú Sĩ hiện lên với nhiều dáng vẻ khác nhau: đôi khi là một đỉnh núi tĩnh lặng dưới ánh hoàng hôn, khi lại bị che phủ bởi những tầng mây huyền ảo, hoặc phản chiếu trong làn nước yên bình. Bằng kỹ thuật bậc thầy, Hokusai đã biến từng bức tranh thành một bài thơ thị giác, khiến người xem không chỉ chiêm ngưỡng mà còn cảm nhận được nhịp đập của thiên nhiên.
5. Họa tập Hokusai Manga – Kho báu của nghệ thuật phác họa
Không chỉ nổi tiếng với tranh phong cảnh, Hokusai còn tạo ra bộ Hokusai Manga, một tuyển tập phác thảo với hàng nghìn hình vẽ về động vật, con người, thần thoại và đời sống thường ngày. Những nét vẽ tinh tế, tràn đầy sức sống của ông đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho nhiều thế hệ họa sĩ sau này.
Không giống như những họa sĩ đương thời chỉ tập trung vào các tác phẩm hoàn chỉnh, Hokusai dành thời gian nghiên cứu, phác họa hàng loạt hình ảnh về con người và thiên nhiên. Điều này giúp ông tạo ra một kho tàng hình ảnh đa dạng và sống động, đi trước thời đại.
6. Di sản nghệ thuật lan tỏa toàn cầu
Hokusai không chỉ ảnh hưởng đến nghệ thuật Nhật Bản mà còn làm say đắm những bậc thầy hội họa phương Tây. Những đường nét táo bạo và cách sử dụng không gian trong tranh của ông đã tác động sâu sắc đến các họa sĩ đương thời. Bị cuốn hút bởi những đường nét mạnh mẽ và bố cục phóng khoáng trong tranh của Hokusai, Vincent van Gogh thậm chí còn sưu tầm tranh khắc gỗ Nhật Bản và áp dụng phong cách này vào những tác phẩm của mình, đặc biệt là các bức tranh phong cảnh và chân dung. Claude Monet lại chịu ảnh hưởng rõ rệt từ cách danh họa Nhật Bản sử dụng ánh sáng và phản chiếu trong tranh. Chùm tranh phác họa khu vườn Giverny thơ mộng của ông mang dấu ấn của nghệ thuật Nhật Bản, với sự tinh tế trong màu sắc và bố cục đối xứng nhẹ nhàng.
7. Hokusai – Dấu ấn bất diệt trong dòng chảy nghệ thuật
Katsushika Hokusai không chỉ là một nghệ sĩ, mà là một người đã vẽ lên linh hồn của thiên nhiên và con người Nhật Bản. Ông sống trọn vẹn với nghệ thuật, để lại một di sản bất hủ, khiến mỗi khi ngắm tranh của ông, ta như được lắng nghe những bản nhạc du dương của núi Phú Sĩ, của những con sóng không ngừng vỗ về bờ cát. Và có lẽ, chính điều đó đã khiến ông trở thành bất tử trong lòng những người yêu nghệ thuật.
